تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
مدرسه علمیه ثقلین، اورژانس دینی نوجوان محله عنصری است
طلبه‌ای خوش‌رو با لباده‌ای کرم‌رنگ و عمامه‌ای سفید در کوچه امام رضای ۸ ایستاده است و از دور چشم دوخته تا ما راه را گم نکنیم. بعداز سلام و احوالپرسی که زیر نور کم‌سوی کوچه انجام می‌شود، دست چپش را به‌سمت درِ مدرسه دراز می‌کند تا آشنایی بیشتر ما با آنها در سالن عمومی مدرسه و در جمع طلاب نوجوان باشد.
ساعت از ۶ بعدازظهر گذشته است که در قسمت ورودی، کفش‌هایمان را در جاکفشی جا می‌دهیم و از چند پله بالا می‌رویم تا در‌نهایت پا روی موکت فیلی‌رنگِ سالن عمومی بگذاریم.
محیط به‌جز چند طلبه که درکنار بخاری انتهای سالن گردهم نشسته‌اند، خالیِ‌خالی است. مانند خانه‌هایی به نظر می‌آید که تازگی در آن اسباب آورده‌اند و در‌نتیجة خستگی جابه‌جایی فقط یک اتاق را برای نشستن و خوابیدن و صرف غذا مفروش کرده‌اند.
خلوتی محیط توی چشم می‌زند که در همان زمان، جمع اندک طلبه‌ها هم محیط را ترک می‌کنند و به سالن کتابخانه می‌روند. با اینکه اینجا محل اقامت و تحصیل شبانه‌روزی ۴۰ طلبه نوجوان است، محیط داخل مدرسه ساکت و آرام است.
معمولا طلاب در این ساعت از شب، بعداز اقامه نماز جماعت به مباحثه شبانه و مطالعه می‌پردازند؛ و حالا با آمدن ما به مدرسه‌شان، بیشتر آنها در کتابخانه، وقت را در سکوت شبانه به مطالعه می‌گذرانند.
ما برای لمس این زندگی متفاوت که در محله عنصری مشهد درجریان است به مدرسه علمیه ثقلین آمده‌ایم. اینجا یکی از ۳۳ مدرسه علمیه سطح یک مشهد است؛ جایی‌که داوطلبان تحصیل در علوم دینی پس‌از گذراندن مقطع راهنمایی به آن ورود پیدا می‌کنند.
مرحوم سید‌رضا هاشمی‌ثاقب در سال۱۳۶۱، ساختمان فعلی مدرسه را برای زمان حیات و بعداز فوتش وقف می‌کند
موقوفه مرحوم سید رضا هاشمی ثاقب
طبق وقف‌نامه موجود، مدرسه علمیه ثقلین موقوفه مرحوم سید‌رضا هاشمی‌ثاقب است. این مرد خوش‌آوازه که اهل قم و ساکن مشهد بوده است، در سال۱۳۶۱، ساختمان فعلی مدرسه را برای زمان حیات و بعداز فوتش وقف می‌کند.
آنچه درباره زمان حیاتش تاکنون از آن صحبت شده است، استفاده از ساختمان در امور خیریه بوده که البته چگونگی آن مشخص نیست، اما کاربری فعلی مدرسه، یعنی «اختصاص مکان برای تحصیل علوم دینی ویژه طلاب مجرد» همان عنوان دقیق موقوفه بعداز مرگ واقف آن است.
متاسفانه اطلاعات دقیقی از زمان فوت واقف در دست مدیر مدرسه نیست ولی گفته می‌شود تا قبل از واگذاری مکان به حوزه علمیه در اینجا فعالیت‌های مربوط‌به هتل‌آپارتمان انجام می‌شده است که بالاخره با پیگیری‌های قانونی و حقوقی حدود سال ۱۳۸۸ موقوفه احیا و مسئولان امر موفق‌به اجرای نیت واقف می‌شوند.
به این ترتیب مکان فعلی از پنج‌سال گذشته دراختیار حوزه علمیه قرار می‌گیرد و یک سال بعداز آن به مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان سپرده می‌شود که پیگیری‌های حجت‌الاسلام حجت گنابادی‌نژاد، مدیرکل اداره اوقاف و امور خیریه خراسان‌رضوی در این کار بی‌تاثیر نبوده است.
این مدرسه در سال نخست بعداز بهره‌برداری، محل اسکان و خوابگاه طلاب سطح یک بود و از سال دوم تاکنون با عنوان «مدرسه علمیه شبانه‌روزی ثقلین» و باتوجهبه نکات مهم وقف‌نامه ازجمله «کلیه متعلقات شرعی و عرفی ساختمان، پیوست وقف است» و «هر کتابی که وقف کتابخانه این مدرسه می‌شود، نباید بیرون برده شود مگر برای صحافی» فعالیت‌هایش را دنبال می‌کند.
همچنین در وقف‌نامه آمده است: «تولیت مدرسه با تولیت آستان قدس رضوی است» و در حال حاضر مدیر مدیر مدرسه نماینده تولیت است.
مدرسه ثقلین، خواهرخوانده‌ای هم در «بالاخیابان» دارد. این گفته مدیر مدرسه، حجت‌الاسلام جلال وحیدی است. باوجودی‌که او اطلاعات بسیاری از واقف و دیگر وقف‌هایش ندارد، اضافه می‌کند: آن مدرسه در کوچه مسجد میرزاهاشم معروف به کوچه «حمام برق» واقع شده و مدیریت آن با حاج آقای اسلامی فر است. اطلاعات بنده همین اندازه است.
اما همین دانسته‌های پراکنده مدیر مدرسه برای یادکردن از مرحوم هاشمی کافی است تا روحش باخبر شود که در موقوفه او مردانی می‌زیند که دوست دارند پاک شوند و پاک کنند. به همین دلیل است که مدیر مدرسه یادآور می‌شود: تصمیم داریم برای زنده‌نگه‌داشتن یاد واقف و آشنایی با ورّاث او، در آینده برنامه تجلیلی برگزار کنیم.
قرارگاه مذهبی محله
ما به مکانی آمده‌ایم که تعدادی طلبه چهارده‌پانزده‌ساله، شبانه‌روزی در آن اقامت دارند و به تحصیل علوم دینی می‌پردازند.
اما این تعداد دقیقا شامل چند نوجوان می‌شود؟ چگونه و چه مراحلی را گذرانده‌اند؟ چه فعالیت‌هایی دارند؟ چرا این روش از تحصیل را برگزیده‌اند؟ و سوال‌هایی از این دست که پاسخ به همه آنها از زبان مدیر مدرسه بازگو می‌شود.
او یکی از ۳۳ مدرسه علمیه سطح یک مشهد را این‌طور معرفی می‌کند: اینجا زیر‌نظر ضوابط آموزشی و فرهنگی و تربیتی حوزه علمیه خراسان اداره می‌شود و در حال حاضر ۴۰ طلبه دارد که از مقطع سیکل پذیرش شده‌اند.
۸۰درصد طلبه‌ها اهل مشهد و تعداد اندکی از آنها شهرستانی هستند که به‌دلیل اینکه مشهد، مرکز علمی استان محسوب می‌شود و از امکانات علمی و تحقیقی بیشتری برخوردار است، به این شهر عزیمت کرده‌اند.
هزینه‌های اداره چنین مدارسی، موضوعی است که هیچ‌گاه از قلم نمی‌افتد؛ حتی در زمان مصاحبه مدیر که اتفاقا می‌خواهد آن را پیش‌تر از هر مطلبی به زبان بیاورد؛ «این موقوفه فاقد پشتیبان است؛ به همین دلیل بخش زیادی از هزینه‌های آموزشی و خدماتی ساختمان را حوزه علمیه خراسان می‌پردازد و بخشی را خیّران و نیکوکاران.
اینجا در حال حاضر ۴۰ طلبه دارد که از مقطع سیکل پذیرش شده‌اند
البته طلاب نیز باید شهریه ماهیانه‌ای بپردازند که این فقط بخشی از هزینه‌های تغذیه‌شان را شامل می‌شود.»
پذیرش قطعی بعد از پایان دوره تثبیتی
شیوه پذیرش طلاب در مدرسه علمیه با آزمون ورودی است. آنها پس‌از قبولی در آزمون باید در مصاحبه نیز نمره قابل‌قبولی کسب کنند تا بعداز آن به‌عنوان داوطلب در مدرسه پذیرش شوند؛ «داوطلب در مدت حدود ۲۰ روز باید بخشی از مباحث احکام، تجوید و ادبیات عرب را بیاموزد.
در این مدت همچنین او از نظر فعالیت‌های فرهنگی آزموده می‌شود. این دوره، زمان خوبی برای کسب شناخت متقابل از داوطلب و مدرسه است.
در پایان دوره تثبیتی و در‌صورت تایید صلاحیت او و گرفتن تصمیم نهایی‌اش برای تحصیل در این مدرسه، داوطلب به‌عنوان طلبه به ادامه فعالیت و تحصیل مشغول می‌شود.»
حجت‌الاسلام وحیدی این را هم به گفته‌هایش می‌افزاید که داشتن اصالت خانوادگی و بررسی سابقه داوطلبان نیز از نکاتی است که در گزینش نهایی آنها دخیل است. او می‌گوید: ما می‌خواهیم طلبه‌ای را پرورش دهیم که علاوه‌بر داشتن هوش و استعداد، شخص قابل‌قبولی باشد.
الگوی فعالیت‌های مدرسه ثقلین، فعالیت‌های فرهنگی مدارس علمیه حضرت مهدی (عج) است که با سرپرستی حجت‌الاسلام نظافت‌یزدی اداره می‌شود، اما مگر مدارس علمیه حضرت مهدی (عج) چگونه اداره می‌شوند؟
سوالی که وحیدی این‌گونه پاسخش را می‌دهد: در اینجا فرد خاصی خوابگاه، کلاس درس، آشپزخانه و... را نظافت نمی‌کند و به‌طور کلی، فردی نداریم که بخواهد خدمات پذیرایی به طلاب ارائه بدهد.
طلبه‌ها خودشان همه کار‌های مربوط‌به مدرسه را سامان می‌دهند و فقط پخت غذایشان به عهده آشپز است.
فعالیت‌های طلاب نوجوان
ماه صفر امسال ۲۰ طلبه نوجوان به مدت پنج‌روز در ایستگاه صلواتی مهدالرضا (ع) حاضر شدند و به زائران پیاده خدمت کردند.
اقامه نماز، پاسخ‌گویی به سوالات شرعی، تشکیل حلقه‌های معرفت، ارائه مشاوره و دعوت از داوطلبان علاقه‌مند برای تحصیل و بازدید از مدرسه، کار‌های آنها در ایستگاه بود.
این فعالیت‌ها را بگذارید کنار رفتن به سینما و نمایش و نقد فیلم در محل مدرسه؛ «ازجمله برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی که برای طلبه‌ها در‌نظر گرفته‌ایم، نمایش و نقد فیلم‌هایی با رویکرد اجتماعی است. ما حتی سال گذشته طلبه‌ها را به سینما بردیم؛ کاری که برخی افراد با آن مخالف هستند.
نمایش تعدادی از فیلم‌های جشنواره مردمی عمار از دیگر کار‌هایی بود که با هدف ایجاد فضای متفاوت تاکنون در مدرسه انجام داده‌ایم.»
به گفته مدیر مدرسه علاوه‌بر تعلیم و تعلم طلاب با مبانی دینی که جزو فعالیت‌های آموزشی این مکان محسوب می‌شود، برگزاری اردو‌های تفریحی و زیارتی برای آنها نیز در برنامه مدرسه گنجانده شده است.
حجت‌الاسلام وحیدی بیان می‌کند: از‌آنجا‌که طلاب مانند دانش‌آموزان، سه ماه تعطیلی ندارند و در طول سال به فراگیری علوم می‌پردازند، هر سال اردویی تابستانه به مدت ۴۰ روز در یکی از مناطق ییلاقی و باهدف ایجاد فضای متنوع و انگیزه برای ادامه تحصیل داریم. البته فعالیت‌های پژوهشی طلبه‌ها نیز در این بازه زمانی انجام می‌شود.
او که خودش یکی از مدرّسان مدرسه است، می‌گوید: همچنین برای انجام پژوهش، طلاب می‌توانند از کتاب‌های موجود در کتابخانه مدرسه بهره ببرند. به‌علاوه آنها عضو کتابخانه گوهرشاد حرم مطهر نیز هستند.
یکی از ابداعات مدرسه
شیوه مدارس شبانه‌روزی، اقامت کامل در مدرسه است؛ موضوعی که داوطلبان زمان ثبت‌نام از آن آگاهی کامل دارند، اما روز‌هایی در هفته پیش‌بینی شده است که آنها می‌توانند به دیدار خانواده‌هایشان بروند تا دو طرف دلتنگ نشوند؛ روز‌های پنجشنبه و جمعه و همچنین یکی دیگر از روز‌های هفته (به انتخاب طلبه).
علاوه‌بر‌این به گفته مدیر، درِ مدرسه به روی خانواده‌ها باز است و می‌توانند در روز‌های دیگر هفته به دیدار فرزندشان بیایند؛ «اتفاقا ما خیلی خوشحال می‌شویم که خانواده‌ها سر بزنند، بیایند اینجا، هم فرزندشان را ببیند هم ما با آنها صحبت کنیم.
بعضی از خانواده‌ها تا زمانی که محل اسکان فرزندشان را نبینند، خیالشان آسوده نیست. برای همین می‌گوییم درِ اینجا باز است و هر وقت خانواده‌ها بخواهند، می‌توانند بیایند.»
حجت‌الاسلام وحیدی می‌گوید: ایجاد ارتباط دوسویه مسئولان مدرسه با خانواده‌ها، از ابداعات ماست.
ما در ماه‌های نخست پذیرش طلبه سعی می‌کنیم برای آشنایی و تبریک به خانواده او و همچنین تشکر از آنها که فرزندشان را در این مسیر هدایت کرده‌اند، به خانه طلاب برویم و از نزدیک با آنها دیدار کنیم؛ اتفاقی که در دیگر مدارس علمیه رایج نیست و برعکس آن انجام می‌شود.
این مدرسه از خانه کوچک‌تر است
کل مساحت آموزشی و خوابگاهی مدرسه ثقلین، ۱۷۰ مترمربع است. فضایی در سه طبقه و شامل کتابخانه، چند کلاس درس و خوابگاه. البته محیط کوچکی از حیاط هم برای قرار‌دادن میز پینگ‌پنگ و ایجاد سالنی ورزشی به‌تازگی مسقف شده است.
همین فضای کوچک مدرسه است که مدیر را وادار به بیان این جمله می‌کند: «این مدرسه از خانه کوچک‌تر است!» و البته برای پیگیری قول‌های مساعد شهردار منطقه، موضوع را به شهرداری می‌کشاند؛ «باتوجهبه قول مساعد شهردار، در‌صورت استحکام بنا می‌توانیم طبقه دیگری به مدرسه اضافه کنیم و با کامل‌شدن آن طبقه، کتابخانه طلاب را از زیرزمین به طبقه سوم منتقل کنیم تا آنها بتوانند در محیط مناسب‌تری به مطالعه و پژوهش بپردازند.»
و بعد می‌افزاید: البته در بازدیدی که شهردار از مدرسه داشت، قول‌های دیگری مبنی‌بر واگذاری یک قطعه زمین داده است، اما تا زمانی‌که خیّرانی برای ساخت آن مکان پیدا شوند و به بهره‌برداری برسد، باید در همین شرایط سر کنیم.
کمبود فضای آموزشی برای مدرسه‌ای که مهم‌ترین دغدغه مدیر آن، جذب طلبه بیشتر است، ما را به این سوال می‌رساند که شرایط یک مدرسه علمیه مطلوب چیست و نمونه آن در مشهد کجاست؟
سوالی که وحیدی در پاسخ به آن به مدرسه علمیه نورالصادق (ع) اشاره و بیان می‌کند: یک مدرسه مطلوب باید پاسخ‌گوی همه نیاز‌های آموزشی طلاب باشد.
داشتن کتابخانه مجهز، سالن اجتماعات، واحد تربیت‌بدنی کامل، مسجدی مشترک بین مردم محله و طلاب مدرسه ازجمله این موارد هستند که البته مدرسه‌ای که نام بردم نیز همه این امکانات را ندارد ولی دارای مسجد مشترک با مردم محله است.
مشکلات محله
وجود مکان‌هایی مانند مدرسه علمیه در یک محله «پناهگاه خوبی برای نوجوانان و جوانان» آن محله است.
وحیدی با بیان این تعبیر می‌افزاید: این مراکز شبانه‌روزی به‌نوعی اورژانس دینی محسوب می‌شوند و می‌توانند پاسخ‌گوی نیاز‌های دینی اهالی باشند.
اما درکنار نقش پایگاه‌های دینی مانند مدرسه ثقلین در حفظ سلامت محله که مدیرش معتقد است چنین محیط‌های سالمی به مردم اطمینان می‌دهد، محله نیز باید شرایطی داشته باشد؛ «ما در محله عنصری چند مشکل بزرگ داریم که همگی موجب اختلال در تحصیل طلاب و حتی تعطیل‌شدن کلاس‌های درسشان می‌شود.
ازدحام جمعیت مسافر و ترافیک سنگین به‌ویژه در مناسبت‌ها، رفت‌و‌آمد درشکه‌چیان از ساعت ۲۳ تا نیمه‌های شب و نداشتن آرامش بصری ازجمله این مشکلات هستند که زیبنده محله نیست.»
* این گزارش سه شنبه، ۲۳ دی ۹۳ در شماره ۱۲۹ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
